Rác thải nhựa là gì? thực trạng và giải pháp

Vật liệu nhựa đã trở thành vật liệu phổ biến đến mức hầu như ở đâu ta cũng bắt gặp: từ những chai nước uống, túi nilon khi đi chợ, hộp đựng thức ăn nhanh, cho đến thiết bị y tế, đồ chơi trẻ em. Nhựa mang lại sự tiện lợi, giá thành rẻ và độ bền cao, nhưng mặt trái của nó lại là một vấn đề môi trường nghiêm trọng là rác thải nhựa.

Vậy rác thải nhựa là gì, nó nguy hại đến mức nào và chúng ta có thể làm gì để thay đổi, Trong bài viết này Trung Thành Print sẽ chia sẻ đến với các bạn

1. Rác thải nhựa là gì?

Rác thải nhựa là những vật dụng, sản phẩm được làm từ nhựa đã qua sử dụng và không còn giá trị dùng tiếp, bị loại bỏ ra môi trường. Những ví dụ quen thuộc gồm: túi nilon, chai lọ nhựa, ly nhựa, hộp xốp, ống hút, bao bì thực phẩm, hay thậm chí là đồ chơi hỏng.

1.1 Lý do khiến rác thải nhựa trở thành nỗi lo

• Khó phân hủy: Tùy từng loại, nhựa có thể tồn tại từ 100 đến hàng nghìn năm.

• Độ bền hóa học cao: Cấu trúc phân tử của nhựa giúp nó chống lại quá trình phân hủy tự nhiên.

• Sinh ra vi nhựa: Khi bị bào mòn hoặc phân rã, nhựa tạo ra các hạt siêu nhỏ (vi nhựa), len lỏi vào nước, đất và thậm chí là cơ thể sinh vật sống.

1.2 Các loại nhựa phổ biến trong rác thải nhựa

• Nhựa PET (#1): Dùng cho chai nước suối, hộp thực phẩm.

• Nhựa HDPE (#2): Thường gặp ở can nhựa, chai sữa.

• Nhựa PP (#5): Có trong hộp đựng đồ ăn, ống hút cứng.
  Những loại nhựa mỏng, xốp hay nilon thường lại không tái chế được, và bị bỏ đi và gây gánh nặng môi trường và hệ sinh thái tự nhiên

2. Thực trạng báo động về rác thải nhựa

2.1 Trên thế giới

Theo thống kê của Liên Hợp Quốc, mỗi năm nhân loại thải ra khoảng 300 triệu tấn rác thải nhựa, con số này gần bằng trọng lượng toàn bộ dân số toàn cầu. Khoảng 13 triệu tấn trong số đó đổ thẳng ra đại dương, khiến biển cả trở thành “bãi rác khổng lồ”. Các nhà khoa học dự báo rằng, nếu không có biện pháp kiểm soát, đến năm 2050, lượng nhựa trong đại dương có thể nhiều hơn cả số cá.

2.2. Ở Việt Nam

Theo thông kê thì Việt Nam nằm trong các đất nước có lượng xả thải nhựa ra biển nhiều trên thế giới. Mỗi năm, chúng ta thải ra hơn 1,8 triệu tấn rác thải nhựa, trong đó 0,28 – 0,73 triệu tấn ra thẳng biển. Điều đáng lo là tỷ lệ tái chế rất thấp: chỉ khoảng 27% được tái chế, phần lớn còn lại bị chôn lấp hoặc đốt, gây ô nhiễm đất và không khí. Riêng tại Hà Nội và TP.HCM, trung bình mỗi ngày thải ra khoảng 80 tấn nhựa và nilon.

2.3. Nguồn gốc tạo ra rác thải nhựa

• Sinh hoạt hằng ngày: Túi nilon, hộp xốp, chai nước, túi đựng rác cốc nhựa dùng một lần từ hộ gia đình, chợ, cửa hàng.
• Sản xuất công nghiệp: Bao bì đóng gói, vật liệu xây dựng, nhựa phế liệu từ nhà máy.
• Ngành y tế: Đồ dùng y tế một lần như găng tay, kim tiêm, bao bì vật tư.
• Dịch vụ và du lịch: Nhà hàng, khách sạn, khu du lịch, trường học cũng là nguồn phát sinh lớn.

Căn nguyên lại là do sản phẩm từ nhựa có giá thành rẻ, tiện dụng và dễ sản xuất, dễ sử dụng nên vẫn được dùng rộng rãi trong đời sống 

>> Xem thêm: Sự khác nhau giữ túi tự hủy và túi nilon

3. Những tác hại to lớn của rác thải nhựa gây ra

3.1. Ảnh hưởng đến với môi trường

• Ô nhiễm đất: Nhựa tồn tại lâu dài, làm thay đổi cấu trúc đất, cản trở oxy và chất dinh dưỡng thấm xuống, ảnh hưởng trực tiếp đến cây trồng.

• Ô nhiễm nước: Hình thành hiện tượng “ô nhiễm trắng” tại sông hồ, biển cả, gây tắc nghẽn dòng chảy, phá hủy hệ sinh thái.

• Ô nhiễm không khí: Đốt nhựa tạo ra khí độc như Dioxin, Furan – nguyên nhân gây mưa axit và biến đổi khí hậu.

• Đe dọa sinh vật: Hàng trăm loài động vật biển bị chết do nuốt phải túi nilon hay bị mắc kẹt trong rác nhựa.

3.2. Ảnh hưởng đến sức khỏe con người

• Hóa chất độc hại: Các chất như BPA, DOP, Dioxin… từ nhựa có thể gây rối loạn nội tiết, vô sinh, tiểu đường và ung thư.

• Vi nhựa trong thực phẩm: Các nghiên cứu phát hiện trung bình một người có thể hấp thụ khoảng 5g vi nhựa mỗi tuần, tương đương trọng lượng một chiếc thẻ ATM. Điều này tiềm ẩn nguy cơ viêm nhiễm, suy giảm miễn dịch và bệnh mãn tính.

3.3. Ảnh hưởng đến kinh tế – xã hội

• Gánh nặng tài chính cho hệ thống xử lý rác.

• Tạo nên nhiều nguồn bệnh phát sanh từ rác thải

• Ảnh hưởng trực tiếp đến ngành du lịch khi bãi biển bị ô nhiễm.

• Làm suy giảm nguồn lợi thủy sản và chất lượng cuộc sống người dân.

4. Các giải pháp vấn đề rác thải nhựa

4.1. Nâng cao nhận thức cộng đồng

Các chương trình truyền thông, giáo dục về tác hại của rác thải nhựa cần được đẩy mạnh, đặc biệt là ở trường học, để trẻ em hình thành ý thức phân loại rác từ sớm.

4.2. Sử dụng nguyên tắc 3R (Reduce – Reuse – Recycle)

• Reduce: Giảm tối đa sử dụng đồ nhựa dùng một lần, thay bằng sản phẩm bền hơn.

• Reuse: Tận dụng chai lọ, hộp nhựa nhiều lần thay vì vứt bỏ ngay.

• Recycle: Phân loại rác tại nguồn, tạo điều kiện thuận lợi cho tái chế.

4.3. Khuyến khích vật liệu thay thế

Túi vải, chai thủy tinh, ống hút tre, sản phẩm từ bã mía, hay nhựa sinh học phân hủy nhanh là những lựa chọn bền vững. Nhiều nước như Nhật Bản, Hàn Quốc đã áp dụng rộng rãi và đạt hiệu quả tích cực.

4.4. Chính sách từ chính phủ và trách nhiệm doanh nghiệp

• Chính phủ cần có quy định mạnh mẽ hơn về hạn chế nhựa dùng một lần (như Chỉ thị số 33/CT-TTg).

• Doanh nghiệp sản xuất nhựa phải chịu trách nhiệm với vòng đời sản phẩm, đầu tư công nghệ tái chế.

• Doanh nghiệp bán lẻ khuyến khích khách hàng mang túi tái sử dụng.

4.5. Phân loại và tái chế đúng cách

Biết phân biệt nhựa tái chế được (#1 PET, #2 HDPE, #5 PP) và nhựa khó tái chế (xốp, nilon). Nhựa tái chế có thể tạo ra sợi polyester, chai lọ mới hoặc vật liệu đóng gói – góp phần giảm áp lực cho môi trường.

>> Xem thêm: Rác tái chế là gì?

Kết luận

Rác thải nhựa không chỉ là vấn đề của riêng một quốc gia, mà là thách thức toàn cầu. Nó ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường, sức khỏe con người và cả sự phát triển kinh tế – xã hội. Việc hiểu rõ khái niệm, tác hại và giải pháp xử lý rác thải nhựa là điều kiện tiên quyết để thay đổi hành vi tiêu dùng và bảo vệ hành tinh.

>> Xem thêm: Đặc điểm của túi rác tự hủy sinh học

>> Xem thêm: Top 5 phương pháp xử lý rác thải mới nhất