Tác hại rác thải nhựa đối với môi trường như thế nào

Nhựa từng được xem là một “phát minh vĩ đại” vì sự tiện lợi và giá rẻ. Thế nhưng, sau hàng chục năm sử dụng ồ ạt, rác thải nhựa đã và đang trở thành một gánh nặng môi trường toàn cầu. Trên thế giới cũng như tại Việt Nam, lượng rác thải nhựa ngày càng tăng nhanh, trong khi khả năng xử lý lại hạn chế. Điều này tạo ra một vấn đề cấp bách: nếu không có biện pháp quản lý và giảm thiểu, những tác hại rác thải nhựa đối với môi trường và sức khỏe con người sẽ ngày càng trầm trọng.

Bài viết này Trung Thành Print sẽ phân tích chi tiết tác hại rác thải nhựa đối với môi trường tự nhiên, hệ sinh thái, đến sức khỏe con người và kinh tế – xã hội, đồng thời đưa ra những giải pháp khả thi nhằm chung tay giảm thiểu gánh nặng này.

1. Tác động rác thải nhựa đến môi trường tự nhiên như thế nào?

1.1 Ô nhiễm đại dương và hệ sinh thái biển

• Sinh vật biển bị mắc kẹt và nuốt phải nhựa: Hàng trăm nghìn cá thể rùa, chim biển, cá voi chết mỗi năm do mắc vào túi nilon hoặc nuốt phải nhựa. Trường hợp cá voi chết dạt bờ với hàng chục kg nhựa trong bụng đã không còn xa lạ.

• Phá hủy môi trường sống: Rác nhựa tích tụ tại rạn san hô, thảm cỏ biển gây hại cho hệ sinh thái biển vốn mong manh không có khả năng loại bỏ nhựa

• Đảo rác khổng lồ: Hiện nay, “Bãi rác Thái Bình Dương” (Great Pacific Garbage Patch) có diện tích hơn 1,6 triệu km², lớn gấp 3 lần diện tích nước Pháp, điều này cho thấy một vấn đề đáng để lưu tâm trong việc sử dụng và xử lý rác thải

1.2 Ô nhiễm đất đai và hệ sinh thái trên cạn

• Nhựa phân hủy cực kỳ chậm, mất từ 500–1000 năm, trong quá trình đó giải phóng hóa chất độc hại làm suy thoái đất.

• Nhựa nếu lưu lại và nằm trong đất lâu ngày sẽ gây hại cho môi trường đất nơi đất, giảm thiếu chất dinh dưỡng cho cây trồng khi canh tác trên đất có nhiều rác thải nhựa

• Động vật hoang dã và gia súc khi tìm kiếm thức ăn thì có thể ăn phải rác và rác đó có chứa nhựa thì có thể nuốt phải nhựa, gây tắc nghẽn đường tiêu hóa, dẫn đến nhiều kết quả khó đoán

• Ở đô thị, rác thải nhựa thường gây tắc nghẽn cống rãnh, làm trầm trọng thêm tình trạng ngập úng đường xá mỗi khi trời mưa nếu như không có biện pháp xử lý đúng cách

1.3 Ô nhiễm không khí do đốt nhựa

• Khi bị đốt, rác nhựa sinh ra khí độc như: dioxin, furan, CO, SO₂, và bụi mịn PM2.5 những chất cực kỳ nguy hiểm cho sức khỏe, nếu như trẻ em hay trẻ sơ sinh hít phải thì lại ảnh hưởng khó lường

• Đồng thời, việc đốt nhựa cũng làm phát thải CO₂, góp phần gia tăng hiệu ứng nhà kính và biến đổi khí hậu. Hiện nay có một số vùng trên trái đất đã có sự thay đổi mạnh mẽ và rõ rệt trong vấn đề khí hậu

>> Xem thêm: Sự khác nhau túi rác tự hủy và túi nilon

2. Tác hại lâu dài của rác thải nhựa

2.1 Vi nhựa và nano nhựa

• Khái niệm: Vi nhựa (<5mm) và nano nhựa (<0,1 μm) hình thành khi nhựa phân rã. Chúng cũng xuất hiện từ mỹ phẩm, sợi tổng hợp, bao bì nhựa.

• Xâm nhập vào chuỗi thức ăn: Vi nhựa kích thước và trọng lượng vốn rất nhỏ và nhẹ nên thường bám vào trong hải sản, muối, nước uống và cả không khí

• Nghiên cứu mới (2025): Stanford Medicine xác nhận vi nhựa đã được phát hiện trong não, gan, thận, tử cung, nhau thai, sữa mẹ và nước tiểu của con người.

• Nguy cơ sức khỏe: Một nghiên cứu tháng 3/2024 cho thấy bệnh nhân có vi nhựa trong mảng bám động mạch có nguy cơ nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ cao gấp 4,5 lần trong vòng 3 năm.

2.2 Ảnh hưởng đến sức khỏe con người

• Con người thường tiếp xúc và sử dụng nhựa thông qua các hoạt động như: Thực phẩm, nước uống, không khí, thậm chí qua da.

• Chất độc hại trong nhựa: BPA, Phthalates và nhiều phụ gia gây rối loạn nội tiết, ảnh hưởng thần kinh, sinh sản và làm tăng nguy cơ ung thư.

• Nghiên cứu mới (2024–2025): NRDC cho biết vi nhựa có khả năng gây viêm, rối loạn chuyển hóa, tổn thương tế bào và ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa, hô hấp.

2.3 Tác động kinh tế – xã hội

• Chi phí xử lý rác nhựa: Việt Nam đang đối mặt với gánh nặng hàng nghìn tỷ đồng mỗi năm để thu gom, vận chuyển, xử lý.

• Ngành du lịch: Nhiều bãi biển đẹp bị “bức tử” bởi rác nhựa, ảnh hưởng đến kinh tế du lịch và hình ảnh quốc gia trong mắt du khách

• Ngành thủy sản: Nguồn lợi hải sản suy giảm vì ô nhiễm nhựa, đe dọa đến nguồn kinh tế cho lớn từ biên và kế sinh nhai của hàng triệu ngư dân.

• Chất lượng cuộc sống: Ô nhiễm nhựa khiến môi trường sống ( đất, nước, không khí) ngày càng suy thoái, ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe cộng đồng.

3. Một số các giải pháp giảm thiểu ra môi trường

3.1. Nguyên tắc 3R

• Reduce (Giảm thiểu): Hạn chế sản phẩm nhựa dùng một lần, ưu tiên vật liệu bền và có khải năng tái chế và tái sử dụng

• Reuse (Tái sử dụng): Dùng nhiều lần thay vì bỏ ngay. Khiến khích văn hóa và hành động dùng rác thải nhựa tái sử dụng khi giá trị và chất lượng vẫn còn

• Recycle (Tái chế): Phân loại rác tại nguồn bằng túi rác hoặc thùng rác, phân ra nguồn nào là rác tái chế, rác hữu cơ, rác vô cơ để nâng cao hiệu quả tái chế và xử lý rác thải

3.2 Vật liệu thay thế

Phát triển nhựa sinh học, vật liệu phân hủy sinh học hoặc vật liệu từ tre, lá, giấy cũng là một trong các phương án xử lý vấn đề rác thải phù hợp hiện nay

3.3 Nâng cao nhận thức cộng đồng

Giáo dục chia sẻ về vấn đề cũng như tác hại của rác thải nhựa ra môi trường, đồng thời đi kèm theo đó cũng thực hiện các chiến dịch truyền thông, chiến dịch xanh tại trường học, doanh nghiệp, khiến khích sử dụng nhựa tác chế, tái sử dụng hoặc là nhựa sinh học

3.4 Vai trò của doanh nghiệp

Thiết kế và sử dụng sản phẩm thân thiện môi trường, dễ tái chế như (Bao bì giấy, túi rác tự hủy), kèm theo đó là tuyên truyền văn hóa cũng như thông tin về tác hại của rác thải nhựa

>> Xem thêm: Túi tự hủy sinh học là gì?

Kết luận

Rõ ràng, tác hại rác thải nhựa đối với môi trường là vấn đề toàn cầu và ngày càng cấp bách. Không chỉ tàn phá hệ sinh thái, rác nhựa còn len lỏi vào cơ thể con người, đe dọa sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Việt Nam cùng nhiều quốc gia khác đang đứng trước thách thức lớn: quản lý, giảm thiểu và thay đổi thói quen sử dụng nhựa. Hy vọng qua bài viết này bạn có thêm kiến thức và cách xử lý đối với rác thải nhựa 

>> Xem thêm: Rác tái chế là gì?

>> Xem thêm: Nhựa PET có tái chế được không?